| قبل | فهرست | بعد |
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ص 709
(اقتصادى، اجتماعى) و درود خدا بر او، فرمود: همانا خداى سبحان روزى فقراء را در اموال سرمايهداران قرار داده است، پس فقيرى گرسنه نمىماند جز به كاميابى توانگران، و خداوند از آنان در باره گرسنگى گرسنگان خواهد پرسيد.
(اخلاق اجتماعى) و درود خدا بر او، فرمود: بىنيازى از عذر خواهى، گرامىتر از عذر راستين است.
(اعتقادى) و درود خدا بر او، فرمود: كمترين حق خدا بر عهده شما اينكه از نعمتهاى الهى در گناهان يارى نگيريد.
(عبادى، اعتقادى) و درود خدا بر او، فرمود: خداى سبحان طاعت را غنيمت زيركان قرار داد آنگاه كه مردم ناتوان، كوتاهى كنند.
(سياسى) و درود خدا بر او، فرمود: حاكم اسلامى، پاسبان خدا در زمين اوست.
(علمى، اجتماعى) و درود خدا بر او، فرمود: (در توصيف مؤمن فرمود) شادى مؤمن در چهره او، و اندوه وى در دلش پنهان است، سينهاش از هر چيزى فراختر، و نفس او از هر چيزى خوارتر است. برترى جويى را زشت، و رياكارى را دشمن مىشمارد، اندوه او طولانى، و همّت او بلند است، سكوتش فراوان، و وقت او با كار گرفته است، شكرگزار و شكيبا و ژرف انديش است. از كسى درخواست ندارد و نرمخو و فروتن است، نفس او از سنگ خارا سختتر امّا در ديندارى از بنده خوارتر است.
(اخلاقى) و درود خدا بر او، فرمود: اگر بنده خدا أجل و پايان كارش را مىديد، با آرزو و فريب آن دشمنى مىورزيد.
(اقتصادى) و درود خدا بر او، فرمود: براى هر كسى در مال او دو شريك است: وارث، و حوادث.
(اخلاقى، اجتماعى) و درود خدا بر او، فرمود: كسى كه چيزى از او خواستهاند تا وعده نداده آزاد است.
(اخلاقى، تربيتى) و درود خدا بر او، فرمود: دعوت كننده بىعمل، چون تير انداز بدون كمان است.
(علمى) و درود خدا بر او، فرمود: علم دو گونه است: علم فطرى و علم اكتسابى، علم اكتسابى اگر هماهنگ با علم فطرى نباشد سودمند نخواهد بود.
(سياسى) و درود خدا بر او، فرمود: استوارى رأى با كسى است كه قدرت و دارايى دارد، با روى آوردن قدرت،
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ص 711
روى آورد، و با پشت كردن آن روى بر تابد.
(اخلاقى، اقتصادى) و درود خدا بر او، فرمود: پاكدامنى زيور تهيدستى، و شكرگزارى زيور بىنيازى (ثروتمندى) است.
(سياسى) و درود خدا بر او، فرمود: روز انتقام گرفتن از ظالم سختتر از ستمكارى بر مظلوم است.
(اخلاق اجتماعى) و درود خدا بر او، فرمود: برترين بىنيازى و دارايى، نوميدى است از آنچه در دست مردم است.
(سياسى، علمى) و درود خدا بر او، فرمود: گفتارها نگهدارى مىشود، و نهانها آشكار، و هر كسى در گرو اعمال خويش است، و مردم گرفتار كمبودها و آفتهايند جز آن را كه خدا نگهدارد، در خواست كنندگانشان مردم آزار، و پاسخگويان به زحمت و رنج دچارند، و آن كس كه در انديشه از همه برتر است با اندك خشنودى يا خشمى از رأى خود باز مىگردد. و آن كس كه از همه استوارتر است از نيم نگاهى ناراحت شود يا كلمهاى او را دگرگون سازد.
(اخلاقى، اقتصادى) و درود خدا بر او، فرمود: اى مردم از خدا بترسيد، چه بسا آرزومندى كه به آرزوى خود نرسيد، و سازنده ساختمانى كه در آن مسكن نكرد، و گرد آورندهاى كه زود آنچه را گرد آورده رها خواهد كرد، شايد كه از راه باطل گرد آورده، و يا حق ديگران را باز داشته، و با حرام به هم آميخته، كه گناهش بر گردن اوست، و با سنگينى بار گناه در مىگذرد، و با پشيمانى و حسرت به نزد خدا مىرود كه: «در دنيا و آخرت زيان كرده و اين است زيانكارى آشكار»
(معنوى) و درود خدا بر او، فرمود: دست نيافتن به گناه نوعى عصمت است.
(اخلاقى، اجتماعى) و درود خدا بر او، فرمود: آبروى تو چون يخى جامد است كه درخواست آن را قطره قطره آب مىكند، پس بنگر كه آن را نزد چه كسى فرو مىريزى.
(اخلاقى، اجتماعى) و درود خدا بر او، فرمود: ستودن بيش از آنچه كه سزاوار است نوعى چاپلوسى، و كمتر از آن، درماندگى يا حسادت است.
(اخلاقى) و درود خدا بر او، فرمود: سختترين گناه، آن كه گناهكار آن را كوچك بشمارد.
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ص 713
(اخلاقى، معنوى) و درود خدا بر او، فرمود: آن كس كه در عيب خود بنگرد از عيب جويى ديگران باز ماند، و كسى كه به روزى خدا خشنود باشد بر آنچه از دست رود اندوهگين نباشد، و كسى كه شمشير ستم بر كشد با آن كشته شود، و آن كس كه در كارها خود را به رنج اندازد خود را هلاك سازد، و هر كس خود را در گردابهاى بلا افكند غرق گردد، و هر كس به جاهاى بد نام قدم گذاشت متّهم گرديد. و كسى كه زياد سخن مىگويد زياد هم اشتباه دارد، و هر كس كه بسيار اشتباه كرد، شرم و حياء او اندك است، و آن كه شرم او اندك، پرهيزكارى او نيز اندك خواهد بود، و كسى كه پرهيزكارى او اندك است دلش مرده، و آن كه دلش مرده باشد. در آتش جهنّم سقوط خواهد كرد. و آن كس كه زشتىهاى مردم را بنگرد، و آن را زشت بشمارد سپس همان زشتىها را مرتكب شود، پس او احمق واقعى است. قناعت، مالى است كه پايان نيابد، و آن كس كه فراوان به ياد مرگ باشد در دنيا به اندك چيزى خشنود است، و هر كس بداند كه گفتار او نيز از اعمال او به حساب مىآيد جز به ضرورت سخن نگويد.
(سياسى، اجتماعى، اخلاقى) و درود خدا بر او، فرمود: مردم ستمكار را سه نشان است: با سركشى به ما فوق خود ستم روا دارد، و به زيردستان خود با زور و چيرگى ستم مىكند، و ستمكاران را يارى مىدهد.
(معنوى) و درود خدا بر او، فرمود: چون سختىها به نهايت رسد، گشايش پديد آيد، و آن هنگام كه حلقههاى بلا تنگ گردد آسايش فرا رسد.
(اخلاق اجتماعى، خانوادگى) و درود خدا بر او، فرمود: (به برخى از ياران خود فرمود) بيشترين اوقات زندگى را به زن و فرزندت اختصاص مده، زيرا اگر زن و فرزندت از دوستان خدا باشند خدا آنها را تباه نخواهد كرد، و اگر دشمنان خدايند، چرا غم دشمنان خدا را مىخورى
(اخلاقى) و درود خدا بر او، فرمود: بزرگترين عيب آن كه چيزى را كه در خود دارى، بر ديگران عيب بشمارى
(اجتماعى، اخلاقى) و درود خدا بر او، فرمود: (در حضور امام، شخصى با اين عبارت، تولّد نوزادى را تبريك گفت «قدم دلاورى يكّه سوار مبارك باد» چنين مگو بلكه بگو: خداى بخشنده را شكرگزار، و نوزاد بخشيده بر تو مبارك، اميد كه بزرگ شود و از نيكوكارىاش بهرمند گردى
(اقتصادى، سياسى) و درود خدا بر او، فرمود: (وقتى يكى از كارگزاران امام خانه با شكوهى ساخت به او فرمود) سكّههاى طلا و نقره سر بر آورده خود را آشكار ساختند، همانا ساختمان مجلّل بىنيازى و ثروتمندى تو را مىرساند.
(اعتقادى) و درود خدا بر او، فرمود: (از امام پرسيدند اگر در خانه مردى را به رويش بندند، روزى او از كجا خواهد آمد فرمود)
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ص 715
از آن جايى كه مرگ او مىآيد
(اخلاق اجتماعى) و درود خدا بر او، فرمود: (مردمى را در مرگ يكى از خويشاوندانشان چنين تسليت گفت) مردن از شما آغاز نشده، و به شما نيز پايان نخواهد يافت. اين دوست شما به سفر مىرفت، اكنون پنداريد كه به يكى از سفرها، رفته، اگر او باز نگردد، شما به سوى او خواهيد رفت.
(اخلاقى، اقتصادى) و درود خدا بر او، فرمود: اى مردم، بايد خدا شما را به هنگام نعمت همانند هنگامه كيفر، ترسان بنگرد. زيرا كسى كه رفاه و گشايش را زمينه گرفتار شدن خويش نداند، پس خود را از حوادث ترسناك ايمن مىپندارد، و آن كس كه تنگدستى را آزمايش الهى نداند پاداشى را كه اميدى به آن بود از دست خواهد داد.
(اخلاقى، تربيتى) و درود خدا بر او، فرمود: اى اسيران آرزوها، بس كنيد زيرا صاحبان مقامات دنيا را تنها دندان حوادث روزگار به هراس افكند، اى مردم كار تربيت خود را خود بر عهده گيريد، و نفس را از عادتهايى كه به آن حرص دارد باز گردانيد.
(اخلاق اجتماعى) و درود خدا بر او، فرمود: شايسته نيست به سخنى كه از دهان كسى خارج شد، گمان بد ببرى، چرا كه براى آن برداشت نيكويى مىتوان داشت.
(عبادى، معنوى) و درود خدا بر او، فرمود: هر گاه از خداى سبحان درخواستى دارى، ابتدا بر پيامبر اسلام صلّى اللّه عليه و آله و سلّم درود بفرست، سپس حاجت خود را بخواه، زيرا خدا بزرگوارتر از آن است كه از دو حاجت درخواست شده، يكى را برآورد و ديگرى را باز دارد.
(اجتماعى، اخلاقى) و درود خدا بر او، فرمود: هر كس كه از آبروى خود بيمناك است از جدال بپرهيزد.
(اخلاقى) و درود خدا بر او، فرمود: شتاب پيش از توانايى بر كار، و سستى پس از به دست آوردن فرصت از بىخردى است.
(علمى) و درود خدا بر او، فرمود: از آنچه پديد نيامده نپرس، كه آنچه پديد آمده براى سرگرمى تو كافى است.
(اخلاقى، اجتماعى) و درود خدا بر او، فرمود: انديشه، آيينهاى شفّاف و عبرت از حوادث، بيم دهندهاى خير انديش است، و تو را در ادب كردن نفس همان بس كه از آنچه انجام دادنش را براى ديگران نمىپسندى بپرهيزى.
(عملى، اخلاقى) و درود خدا بر او، فرمود: علم و عمل پيوندى نزديك دارند.
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ص 717
و كسى كه دانست بايد به آن عمل كند، چرا كه علم، عمل را فراخواند، اگر پاسخش داد مىماند و گر نه كوچ مىكند.
(اخلاقى، معنوى) و درود خدا بر او، فرمود: اى مردم، كالاى دنياى حرام چون برگهاى خشكيده وبا خيز است، پس از چراگاه آن دورى كنيد، كه دل كندن از آن لذّت بخشتر از اطمينان داشتن به آن است، و به قدر ضرورت از دنيا برداشتن بهتر از جمع آورى سرمايه فراوان است. آن كس كه از دنيا زياد برداشت به فقر محكوم است، و آن كس كه خود را از آن بىنياز انگاشت در آسايش است، و آن كس كه زيور دنيا ديدگانش را خيره سازد دچار كور دلى گردد، و آن كس كه به دنياى حرام عشق ورزيد، درونش پر از اندوه شد، و غم و اندوهها در خانه دلش رقصان گشت، كه از سويى سرگرمش سازند، و از سويى ديگر رهايش نمايند، تا آنجا كه گلويش را گرفته در گوشهاى بميرد، رگهاى حيات او قطع شده، و نابود ساختن او بر خدا آسان، و به گور انداختن او به دست دوستان است. امّا مؤمن با چشم عبرت به دنيا مىنگرد، و از دنيا به اندازه ضرورت برمىدارد، و سخن دنيا را از روى دشمنى مىشنود، چرا كه تا گويند سرمايه دار شد، گويند تهيدست گرديد، و تا در زندگى شاد مىشوند، با فرا رسيدن مرگ غمگين مىگردند، و اين اندوه چيزى نيست كه روز پريشانى و نوميدى هنوز نيامده است.
(عبادى، معنوى) و درود خدا بر او، فرمود: همانا خداوند پاداش را بر اطاعت، و كيفر را بر نافرمانى قرار داد، تا بندگان را از عذابش برهاند، و به سوى بهشت كشاند.
(اجتماعى، تاريخى سياسى) و درود خدا بر او، فرمود: روزگارى بر مردم خواهد آمد كه از قرآن جز نشانى، و از اسلام جز نامى، باقى نخواهد ماند. مسجدهاى آنان در آن روزگار آبادان، امّا از هدايت ويران است. مسجد نشينان و سازندگان بناهاى شكوهمند مساجد، بدترين مردم زمين مىباشند، كه كانون هر فتنه، و جايگاه هر گونه خطاكارىاند، هر كس از فتنه بر كنار است او را به فتنه باز گردانند، و هر كس كه از فتنه عقب مانده او را به فتنهها كشانند، كه خداى بزرگ فرمايد: «به خودم سوگند، بر آنان فتنهاى بگمارم كه انسان شكيبا در آن سرگردان ماند» و چنين كرده است، و ما از خدا مىخواهيم كه از لغزش غفلتها در گذرد.
(اخلاقى، اجتماعى) و درود خدا بر او، فرمود: (نقل كردند كه امام عليه السّلام كمتر بر منبرى مىنشست كه پيش از سخن اين عبارت را نگويد:) اى مردم از خدا بترسيد، هيچ كس بيهوده آفريده نشد تا به بازى پردازد، و او را به حال خود وانگذاشتهاند تا خود را سرگرم كارهاى بىارزش نمايد، و دنيايى كه در ديدهها زيباست، جايگزين آخرتى نشود كه آن را زشت مىانگارند، و مغرورى كه در دنيا به بالاترين مقام رسيده،
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ص 719
چون كسى نيست كه در آخرت به كمترين نصيبى رسيده است.
(اخلاقى، معنوى، اجتماعى) و درود خدا بر او، فرمود: هيچ شرافتى برتر از اسلام، و هيچ عزّتى گرامىتر از تقوا، و هيچ سنگرى نيكوتر از پارسايى، و هيچ شفاعت كنندهاى كار سازتر از توبه، و هيچ گنجى بىنياز كنندهتر از قناعت، و هيچ مالى در فقر زدايى، از بين برندهتر از رضايت دادن به روزى نيست. و كسى كه به اندازه كفايت زندگى از دنيا بردارد به آسايش دست يابد، و آسوده خاطر گردد، در حالى كه دنيا پرستى كليد دشوارى، و مركب رنج و گرفتارى است، و حرص ورزى و خود بزرگ بينى و حسادت، عامل بىپروايى در گناهان است، و بدى، جامع تمام عيبها است.
(علمى، اخلاقى، اقتصادى) و درود خدا بر او، فرمود: (به جابر بن عبد اللَّه انصارى فرمود) اى جابر استوارى دين و دنيا به چهار چيز است: عالمى كه به علم خود عمل كند، و جاهلى كه از آموختن سرباز نزند، و بخشندهاى كه در بخشش بخل نورزد، و فقيرى كه آخرت خود را به دنيا نفروشد. پس هر گاه عالم علم خود را تباه كند، نادان به آموختن روى نياورد، هر گاه بىنياز در بخشش بخل ورزد، تهيدست آخرت خويش را به دنيا فروشد. اى جابر كسى كه نعمتهاى فراوان خدا به او روى كرد، نيازهاى فراوان مردم نيز به او روى آورد، پس اگر صاحب نعمتى حقوق واجب الهى را بپردازد، خداوند نعمتها را بر او جاودانه سازد، و آن كس كه حقوق واجب الهى در نعمتها را نپردازد، خداوند، آن را به زوال و نابودى كشاند.
(اخلاقى، اجتماعى، سياسى) و درود خدا بر او، فرمود: (ابن جرير طبرى در تاريخ خود از عبد الرحمن بن ابى ليلى فقيه نقل كرد، كه براى مبارزه با حجّاج به كمك ابن اشعث برخاست، براى تشويق مردم گفت من از على عليه السّلام «كه خداوند درجاتش را در ميان صالحان بالا برد، و ثواب شهيدان و صدّيقان به او عطا فرمايد» در حالى كه با شاميان رو برو شديم شنيدم كه فرمود) اى مؤمنان» هر كس تجاوزى را بنگرد، و شاهد دعوت به منكرى باشد، و در دل آن را انكار كند خود را از آلودگى سالم داشته است، و هر كس با زبان آن را انكار كند پاداش آن داده خواهد شد، و از اوّلى برتر است، و آن كس كه با شمشير به انكار بر خيزد تا كلام خدا بلند و گفتار ستمگران پست گردد، او را رستگارى را يافته و نور يقين در دلش تابيده.
(اخلاقى، اجتماعى، سياسى) و درود خدا بر او، فرمود: (و همانند حكمت گذشته، سخن ديگرى از امام نقل شد) گروهى، منكر را با دست و زبان و قلب انكار مىكنند، آنان تمامى خصلتهاى نيكو را در خود
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ص 721
گرد آوردهاند. گروهى ديگر، منكر را با زبان و قلب انكار كرده، امّا دست به كارى نمىبرند، پس چنين كسى دو خصلت از خصلتهاى نيكو را گرفته و ديگرى را تباه كرده است. و بعضى منكر را تنها با قلب انكار كرده، و با دست و زبان خويش اقدامى ندارند، پس دو خصلت را كه شريفتر است تباه ساختهاند و يك خصلت را به دست آوردهاند. و بعضى ديگر منكر را با زبان و قل و دست رها ساختهاند كه چنين كسى از آنان، مردهاى ميان زندگان است .
و تمام كارهاى نيكو، و جهاد در راه خدا، برابر امر به معروف و نهى از منكر، چونان قطرهاى بر درياى موّاج و پهناور است، و همانا امر به معروف و نهى از منكر، نه اجلى را نزديك مىكنند، و نه از مقدار روزى مىكاهند، و از همه اينها برتر، سخن حق در پيش روى حاكمى ستمكار است.
(سياسى، نظامى، اخلاقى) و درود خدا بر او، فرمود: (از ابى جحيفه نقل شد، گفت از امير مؤمنان شنيدم كه فرمود عليهم السّلام) اوّلين مرحله از جهاد كه در آن باز مىمانيد، جهاد با دستانتان، سپس جهاد با زبان، و آنگاه جهاد با قلبهايتان مىباشد، پس كسى كه با قلب، معروفى را ستايش نكند، و منكرى را انكار نكند، قلبش واژگون گشته، بالاى آن پايين، و پايين قلب او بالا قرار خواهد گرفت.
(اعتقادى) و درود خدا بر او، فرمود: حق سنگين امّا گواراست، و باطل، سبك امّا كشنده.
(اعتقادى) و درود خدا بر او، فرمود: بر بهترين افراد اين امّت از عذاب الهى ايمن مباشيد زيرا كه خداى بزرگ فرمود. «از كيفر خدا ايمن نيستند جز زيانكاران» و بر بدترين افراد اين امّت از رحمت خدا نوميد مباشيد زيرا كه خداى بزرگ فرمود. «همانا از رحمت خدا نوميد نباشند جز كافران»
(اخلاقى، اقتصادى) و درود خدا بر او، فرمود: بخل ورزيدن كانون تمام عيبها، و مهارى است كه انسان را به سوى هر بدى مىكشاند.
(اقتصادى، اعتقادى) و درود خدا بر او، فرمود: اى فرزند آدم روزى دو گونه است، روزيى كه تو آن را جويى، و روزيى كه تو را مىجويد، كه اگر به سراغش نروى به سوى تو آيد. پس اندوه سال خود را بر اندوه امروزت منه، كه بر طرف كردن اندوه هر روز از عمر تو را كافى است. اگر سال آينده در شمار عمر تو باشد همانا خداى بزرگ در هر روز سهم تو را خواهد داد،
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ص 723
و اگر از شمار عمرت نباشد تو را با اندوه آنچه كار است كه هرگز جويندهاى در گرفتن سهم روزى تو بر تو پيشى نگيرد، و چيره شوندهاى بر تو چيره نگردد، و آنچه براى تو مقدّر گشته بىكم و كاست به تو خواهد رسيد.
مىگويم: (اين سخن امام عليه السّلام در حكمت 267 آمده، امّا چون در اينجا همان مفاهيم آشكارتر و روشنتر بيان گرديد آن را بر أساس روشى كه در آغاز كتاب تذكّر داديم آورديم».
(اخلاقى، معنوى) و درود خدا بر او، فرمود: چه بسيار كسانى كه در آغاز روز بودند و به شامگاه نرسيدند، و چه بسيار كسانى كه در آغاز شب بر او حسد مىبردند و در پايان شب عزاداران به سوگشان نشستند.
(اخلاقى، تربيتى) و درود خدا بر او، فرمود: سخن در بند توست، تا آن را نگفته باشى، و چون گفتى، تو در بند آنى، پس زبانت را نگهدار چنانكه طلا و نقره خود را نگه مىدارى، زيرا چه بسا سخنى كه نعمتى را طرد يا نعمتى را جلب كرد.
(اخلاقى، تربيتى) و درود خدا بر او، فرمود: آنچه نمىدانى مگو، بلكه همه آنچه را كه مىدانى نيز مگو، زيرا خداوند بزرگ بر اعضاء بدنت چيزهايى را واجب كرده كه از آنها در روز قيامت بر تو حجّت آورد.
(اخلاقى، تربيتى) و درود خدا بر او، فرمود: بترس كه خداوند تو را به هنگام گناهان بنگرد، و در طاعت خويش نيابد، آن گاه از زيانكارى، هر گاه نيرومند شدى توانت را در طاعت پروردگار به كار گير، و هر گاه ناتوان گشتى، ناتوانى را در نافرمانى خدا قرار ده.
(اخلاقى، تربيتى) و درود خدا بر او، فرمود: به دنيا آرامش يافتن در حالى كه ناپايدارى آن مشاهده مىگردد، از نادانى است، و كوتاهى در اعمال نيكو با وجود يقين به پاداش آن، زيانكارى است، و قبل از آزمودن اشخاص، اطمينان پيدا كردن از عجز و ناتوانى است.
(علمى، معنوى) و درود خدا بر او، فرمود: از خوارى دنيا نزد خدا همان بس كه جز در دنيا، نافرمانى خدا نكنند، و جز با رها كردن دنيا به پاداش الهى نتوان رسيد.
(علمى، اخلاقى) و درود خدا بر او، فرمود: جوينده چيزى يا به آن يا به برخى از آن، خواهد رسيد.
(اخلاقى، اعتقادى) و درود خدا بر او، فرمود: خيرى كه در پى آن آتش باشد، خير نخواهد بود، و شرّى كه در پى آن بهشت است شرّ نخواهد بود، و هر نعمتى بىبهشت ناچيز است، و هر بلايى بىجهنّم، عافيّت است.
(اقتصادى، بهداشتى) و درود خدا بر او، فرمود: آگاه باشيد كه فقر نوعى بلا است. و سختتر از تنگدستى بيمارى تن و سخت تر از بيمارى تن، بيمارى قلب است، آگاه باشيد كه همانا عامل تندرستى تن، تقواى دل است.
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ص 725
(اخلاقى، اجتماعى) و درود خدا بر او، فرمود: آن كس كه كردارش او را به جايى نرساند، بزرگى خاندانش، او را به پيش نخواهد راند. [در نقل ديگرى آمده كه] آن كس كه ارزش خويش را دست بدهد، بزرگى خاندانش او را سودى نخواهد رساند.
(اخلاقى، اجتماعى، اخلاق خانواده) و درود خدا بر او، فرمود: مؤمن بايد شبانه روز خود را به سه قسم تقسيم كند، زمانى براى نيايش و عبادت پروردگار، و زمانى براى تأمين هزينه زندگى، و زمانى براى واداشتن نفس به لذّتهايى كه حلال و مايه زيبايى است. خردمند را نشايد جز آن كه در پى سه چيز حركت كند: كسب حلال براى تأمين زندگى، يا گام نهادن در راه آخرت، يا به دست آوردن لذّتهاى حلال.
(اخلاقى، اعتقادى) و درود خدا بر او، فرمود: از حرام دنيا چشم پوش، تا خدا زشتىهاى آن را به تو نماياند، و غافل مباش كه لحظهاى از تو غفلت نشود.
(علمى، اجتماعى) و درود خدا بر او، فرمود: سخن بگوييد تا شناخته شويد، زيرا كه انسان در زير زبان خود پنهان است.
(اخلاقى، اعتقادى) و درود خدا بر او، فرمود: از دنيا آن مقدار كه به تو مىرسد، بردار، و از آنچه پشت كند، روى گردان، و اگر نتوانى، در جستجوى دنيا نيكو تلاش كن. (و از خداوند اندازه آن در نگذر).
(علمى، سياسى) و درود خدا بر او، فرمود: بسا سخن كه از حمله مسلّحانه كارگرتر است.
(اقتصادى، اخلاقى) و درود خدا بر او، فرمود: هر مقدار كه قناعت كنى كافى است.
(اخلاقى، اجتماعى) و درود خدا بر او، فرمود: مرگ بهتر از تن به ذلّت دادن و به اندك ساختن بهتر از دست نياز به سوى مردم داشتن است. اگر به انسان نشسته در جاى خويش چيزى ندهند. با حركت و تلاش نيز نخواهند داد، روزگار دو روز است، روزى به سود تو، و روزى به زيان تو است، پس آنگاه كه به سود تو است به خوشگذرانى و سركشى روى نياور، و آنگاه كه به زيان تو است شكيبا باش،
(تجمّل و زيبايى، بهداشتى) و درود خدا بر او، فرمود: چه خوب است عطر مشك، تحمّل آن سبك و آسان، و بوى آن خوش و عطر آگين است.
(اخلاقى، اعتقادى) و درود خدا بر او، فرمود: فخر فروشى را كنار بگذار، تكبّر و خود بزرگ بينى را رها كن، به ياد مرگ باش.
(اخلاقى، حقوقى، تربيتى) و درود خدا بر او، فرمود: همانا فرزند را به پدر، و پدر را به فرزند حقّى است. حق پدر بر فرزند اين است كه فرزند در همه چيز جز نافرمانى خدا، از پدر اطاعت كند، و حق فرزند بر پدر آن كه نام نيكو
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ص 727
بر فرزند نهد، خوب تربيتش كند، و او را قرآن بياموزد .
(علمى، اعتقادى) و درود خدا بر او، فرمود: چشم زخم حقيقت دارد، استفاده از نيروهاى مرموز طبيعت حقيقت دارد، سحر و جادو وجود دارد ، و فال نيك راست است، و رويداد بد را بد شگون دانستن، درست نيست، بوى خوش درمان و نشاط آور، عسل درمان كننده و نشاط آور، سوارى بهبودى آور، و نگاه به سبزه زار درمان كننده و نشاط آور است.
(اخلاقى، اجتماعى) و درود خدا بر او، فرمود: هماهنگى در اخلاق و رسوم مردم، ايمن ماندن از دشمنى و كينههاى آنان است.
(اخلاقى، تربيتى) و درود خدا بر او، فرمود: (شخصى در حضور امام سخنى بزرگتر از شأن خود گفت، فرمود) پر در نياورده پرواز كردى، و در خردسالى آواز بزرگان سر دادى
(شكير، نخستين پرهايى است كه بر بال پرنده مىرويد و نرم و لطيف است و سقب، شتر خردسال است زيرا شتر بانگ در نياورد تا بالغ شود.)
(علمى، اخلاقى) و درود خدا بر او، فرمود: كسى كه به كارهاى گوناگون پردازد، خوار شده، پيروز نمىگردد
(علمى، تفسيرى) و درود خدا بر او، فرمود: (از امام معنى لا حول و لا قوّة الا بالله، را پرسيدند. پاسخ داد:) ما برابر خدا مالك چيزى نيستيم، و مالك چيزى نمىشويم جز آنچه او به ما بخشيده است، پس چون خدا چيزى به ما ببخشد كه خود سزاوارتر است، وظايفى نيز بر عهده ما گذاشته، و چون آن را از ما گرفت تكليف خود را از ما بر داشته است.
(اعتقادى، سياسى) و درود خدا بر او، فرمود: (چون عمّار پسر ياسر با مغيرة بن شعبه بحث مىكرد و پاسخ او را مىداد، امام به او فرمود) اى عمّار مغيره را رها كن، زيرا او از دين به مقدارى كه او را به دنيا نزديك كند، برگرفته، و به عمد حقائق را بر خود پوشيده داشت، تا شبهات را بهانه لغزشهاى خود قرار دهد.
(اخلاقى، اجتماعى، اقتصادى) و درود خدا بر او، فرمود: چه نيكو است فروتنى توانگران برابر مستمندان، براى به دست آوردن پاداش الهى، و نيكوتر از آن خويشتندارى مستمندان برابر توانگران براى توكّل به خداوند است.
(علمى، معنوى) و درود خدا بر او، فرمود: خدا عقل را به انسانى نداد جز آن كه روزى او را با كمك عقل نجات بخشيد.
(اعتقادى) و درود خدا بر او، فرمود: هر كس با حق در افتاد نابود شد.
(علمى) و درود خدا بر او، فرمود: قلب، كتاب چشم است (آنچه چشم بنگرد در قلب نشيند)
(اخلاقى، معنوى) و درود خدا بر او، فرمود: تقوا در رأس همه ارزشهاى اخلاقى است.
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ص 729
(اخلاق اجتماعى، تربيتى) و درود خدا بر او، فرمود: با آن كس كه تو را سخن آموختن به درشتى سخن مگو، و با كسى كه راه نيكو سخن گفتن، به تو آموخت لاف بلاغت مزن.
(اخلاقى، تربيتى) و درود خدا بر او، فرمود: در تربيت خويش تو را بس كه از آنچه بر ديگران نمىپسندى دورى كنى.
(اخلاقى، تربيتى) و درود خدا بر او، فرمود: در مصيبتها يا چون آزادگان بايد شكيبا بود، و يا چون ابلهان خود را به فراموشى زد.
(اخلاقى، تربيتى) و درود خدا بر او، فرمود: (در روايت ديگرى آمد كه اشعث بن قيس را در مرگ فرزندش اينگونه تسليت داد:) يا چون مردان بزرگوار شكيبا، و يا چون چهارپايان بى تفاوت باش.
(اعتقادى، اخلاقى) و درود خدا بر او، فرمود: (در وصف دنياى حرام) (دنيا) فريب مىدهد، زيان مىرساند و تند مىگذرد. از اين رو خدا دنيا را پاداش دوستان خود نپسنديد، و آن را جايگاه كيفر دشمنان خود قرار نداد، و همانا مردم دنيا چون كاروانى باشند كه هنوز بار انداز نكرده كاروان سالار بانگ كوچ سر دهد تا بار بندند و برانند.
(اخلاقى، اقتصادى) و درود خدا بر او، فرمود: (به فرزندش امام مجتبى عليه السّلام خطاب كرد:) چيزى از دنياى حرام براى پس از مرگت باقى مگذار، زيرا آنچه از تو مىماند نصيب يكى از دو تن خواهد شد، يا شخصى است كه آن را در طاعت خدا به كار گيرد، پس سعادتمند مىشود به چيزى كه تو را به هلاكت افكنده است. و يا شخصى كه آن را در نافرمانى خدا به كار گيرد، پس هلاك مىشود به آنچه كه تو جمع آورى كردى، پس تو در گناه او را يارى كردهاى، كه هيچ يك از اين دو نفر سزاوار آن نيستند تا بر خود مقدّم دارى. (اين حكمت به گونه ديگرى نيز نقل شده) پس از ستايش پروردگار آنچه از دنيا هم اكنون در دست تو است، پيش از تو در دست ديگران بود، و پس از تو نيز به دست ديگران خواهد رسيد، و همانا تو براى دو نفر مال خواهى اندوخت، يا شخصى كه اموال جمع شده تو را در طاعت خدا به كار گيرد، پس به آنچه كه تو را به هلاكت افكند سعادتمند مىشود، يا كسى است كه آن را در گناه به كار اندازد، پس با اموال جمع شده تو هلاك خواهد شد، كه هيچ يك از اين دو نفر سزاوار نيستند تا بر خود مقدّمشان بدارى، و بار آنان را بر دوش كشى، پس براى گذشتگان رحمت الهى، و براى بازماندگان روزى خدا را اميدوار باش.
(اعتقادى، اخلاقى) و درود خدا بر او، فرمود: (شخصى در حضور امام عليه السّلام بدون توجه لازم گفت: استغفر اللَّه، امام فرمود) مادرت بر تو بگريد، مىدانى معناى استغفار چيست استغفار درجه والا مقامان است، و داراى شش معنا است، اوّل- پشيمانى از آنچه گذشت، دوّم- تصميم به عدم بازگشت، سوم- پرداختن حقوق مردم
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ص 731
چنانكه خدا را پاك ديدار كنى كه چيزى بر عهده تو نباشد، چهارم- تمام واجبهاى ضايع ساخته را به جا آورى، پنجم- گوشتى كه از حرام بر اندامت روييده، با اندوه فراوان آب كنى، چنانكه پوست به استخوان چسبيده گوشت تازه برويد، ششم- رنج طاعت را به تن بچشانى چنانكه شيرينى گناه را به او چشانده بودى، پس آنگاه بگويى، استغفر اللَّه
(اخلاقى، اجتماعى) و درود خدا بر او، فرمود: حلم و بردبارى، خويشاوندى است.
(علمى، اخلاقى) و درود خدا بر او، فرمود: بيچاره فرزند آدم اجلش پنهان، بيمارىهايش پوشيده، اعمالش همه نوشته شده، پشّهاى او را آزار مىدهد، جرعهاى گلو گيرش شده او را از پاى در آورد، و عرق كردنى او را بد بو سازد.
(اخلاقى، سياسى) و درود خدا بر او، فرمود: (اصحاب امام پيرامونش نشسته بودند كه زنى زيبا از آنجا گذشت، حاضران ديده به آن زن دوختند. امام فرمود:) همانا ديدگان اين مردان به منظره شهوت آميز دوخته شده و به هيجان آمدهاند، هر گاه كسى از شما با نگاه به زنى به شگفتى آيد، با همسرش بياميزد كه او نيز زنى چون زن وى باشد. (مردى از خوارج گفت: خدا اين كافر را بكشد چقدر فقه مىداند مردم براى كشتن او برخاستند، امام فرمود) آرام باشيد، دشنام را با دشنام بايد پاسخ داد يا بخشيدن از گناه.
(علمى) و درود خدا بر او، فرمود: عقل تو را كفايت كند كه راه گمراهى را از رستگارى نشانت دهد.
(اخلاقى، تربيتى) و درود خدا بر او، فرمود: كار نيك به جا آوريد، و آن را هر مقدار كه باشد كوچك نشماريد، زيرا كوچك آن بزرگ، و اندك آن فراوان است، و كسى از شما نگويد كه: ديگرى در انجام كار نيك از من سزاوارتر است گر چه سوگند به خدا كه چنين است: خوب و بد را طرفدارانى است كه هر گاه هر كدام از آن دو را واگذاريد، انجامشان خواهند داد.
(اعتقادى، اخلاقى) و درود خدا بر او، فرمود: كسى كه نهان خود را اصلاح كند، خدا آشكار او را نيكو گرداند، و كسى كه براى دين خود كار كند، خدا دنياى او را كفايت فرمايد، و كسى كه ميان خود و خدا را نيكو گرداند، خدا ميان او و مردم را اصلاح خواهد كرد.
(اخلاقى) و درود خدا بر او، فرمود: بردبارى پردهاى است پوشاننده، و عقل شمشيرى
است برّان، پس كمبودهاى اخلاقى خود را با بردبارى بپوشان، و هواى نفس خود را با شمشير عقل بكش.
(اعتقادى، اقتصادى)
| قبل | فهرست | بعد |