| قبل | فهرست | بعد |
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ص 659
و درود خدا بر او، فرمود: نماز، موجب نزديكى هر پارسايى به خداست، و حج جهاد هر ناتوان است. هر چيزى زكاتى دارد، و زكات تن، روزه، و جهاد زن، نيكو شوهر دارى است.
(اخلاقى، اقتصادى) و درود خدا بر او، فرمود: روزى را با صدقه دادن فرود آوريد.
(اخلاقى، اقتصادى) و درود خدا بر او، فرمود: آن كه پاداش الهى را باور دارد، در بخشش سخاوتمند است.
(اعتقادى) و درود خدا بر او، فرمود: كمك الهى به اندازه نياز فرود مىآيد.
(اقتصادى) و درود خدا بر او، فرمود: آن كه ميانه روى كند تهيدست نخواهد شد.
(اجتماعى، اقتصادى) و درود خدا بر او، فرمود: اندك بودن تعداد زن و فرزند يكى از دو
آسايش است.
(اخلاقى، اجتماعى) و درود خدا بر او، فرمود: دوستى كردن نيمى از خردمندى است.
(اخلاقى، بهداشت روانى) و درود خدا بر او، فرمود: اندوه خوردن، نيمى از پيرى است.
(اخلاقى، معنوى) و درود خدا بر او، فرمود: صبر به اندازه مصيبت فرود آيد، و آن كه در مصيبت بىتاب بر رانش زند، اجرش نابود مىگردد.
(اخلاقى، معنوى، عبادى) و درود خدا بر او، فرمود: بسا روزهدارى كه بهرهاى جز گرسنگى و تشنگى از روزهدارى خود ندارد، و بسا شب زندهدارى كه از شب زندهدارى چيزى جز رنج و بىخوابى به دست نياورد خوشا خواب زيركان، و افطارشان
(اخلاقى، اقتصادى) و درود خدا بر او، فرمود: ايمان خود را با صدقه دادن، و اموالتان را با زكات دادن نگاهداريد، و امواج بلا را با دعا از خود برانيد.
(علمى، اخلاقى، اعتقادى) و درود خدا بر او، فرمود: (كميل بن زياد مىگويد: امام دست مرا گرفت، و به سوى قبرستان كوفه برد، آنگاه آه پردردى كشيد و فرمود) اى كميل بن زياد اين قلبها بسان ظرفهايى هستند، كه بهترين آنها، فراگيرترين آنهاست، پس آنچه را مىگويم نگاهدار:
مردم سه دستهاند، دانشمند الهى، و آموزندهاى بر راه رستگارى، و پشّههاى دست خوش باد و طوفان و هميشه سرگردان، كه به دنبال هر سر و صدايى مىروند، و با وزش هر بادى حركت مىكنند، نه از روشنايى دانش نور گرفتند، و نه به پناهگاه استوارى پناه گرفتند.
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ص 661
اى كميل: دانش بهتر از مال است، زيرا علم، نگهبان تو است، و مال را تو بايد نگهبان باشى مال با بخشش كاستى پذيرد امّا علم با بخشش فزونى گيرد، و مقام و شخصيّتى كه با مال به دست آمده با نابودى مال، نابود مىگردد. اى كميل بن زياد شناخت علم راستين (علم الهى) آيينى است كه با آن پاداش داده مىشود، و انسان در دوران زندگى با آن خدا را اطاعت مىكند، و پس از مرگ، نام نيكو به يادگار گذارد. دانش فرمانروا، و مال فرمانبر است.
اى كميل ثروت اندوزان بى تقوا مرده گرچه به ظاهر زندهاند، امّا دانشمندان، تا دنيا برقرار است زندهاند، بدنهايشان گرچه در زمين پنهان امّا ياد آنان در دلها هميشه زنده است.
بدان كه در اينجا (اشاره به سينه مبارك كرد) دانش فراوانى انباشته است، اى كاش كسانى را مىيافتم كه مىتوانستند آن را بياموزند آرى تيز هوشانى مىيابم امّا مورد اعتماد نمىباشند، دين را وسيله دنيا قرار داده، و با نعمتهاى خدا بر بندگان، و با برهانهاى الهى بر دوستان خدا فخر مىفروشند. يا گروهى كه تسليم حاملان حق مىباشند امّا ژرف انديشى لازم را در شناخت حقيقت ندارند، كه با اوّلين شبههاى، شك و ترديد در دلشان ريشه مىزند پس نه آنها، و نه اينها، سزاوار آموختن دانشهاى فراوان من نمىباشند. يا فرد ديگرى كه سخت در پى لذّت بوده، و اختيار خود را به شهوت داده است، يا آن كه در ثروت اندوزى حرص مىورزد، هيچ كدام از آنان نمىتوانند از دين پاسدارى كنند، و بيشتر به چهارپايان چرنده شباهت دارند، و چنين است كه دانش با مرگ دارندگان دانش مىميرد.
آرى خداوند زمين هيچ گاه از حجّت الهى خالى نيست، كه براى خدا با برهان روشن قيام كند، يا آشكار و شناخته شده، يا بيمناك و پنهان، تا حجّت خدا باطل نشود، و نشانههايشان از ميان نرود. تعدادشان چقدر و در كجا هستند به خدا سوگند كه تعدادشان اندك ولى نزد خدا بزرگ مقدارند، كه خدا به وسيله آنان حجّتها و نشانههاى خود را نگاه مىدارد، تا به كسانى كه همانندشان هستند بسپارد، و در دلهاى آنان بكارد، آنان كه دانش، نور حقيقت بينى را بر قلبشان تابيده، و روح يقين را دريافتهاند، كه آنچه را خوشگذارانها دشوار مىشمارند، آسان گرفتند، و با آنچه كه ناآگاهان از آن هراس داشتند أنس گرفتند. در دنيا با بدنهايى زندگى مىكنند، كه ارواحشان به جهان بالا پيوند خورده است، آنان جانشينان خدا در زمين، و دعوت كنندگان مردم به دين خدايند. آه، آه، چه سخت اشتياق ديدارشان را دارم كميل هر گاه خواستى باز گرد.
(اخلاقى، علمى) و درود خدا بر او، فرمود: انسان زير زبان خود پنهان است .
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ص 663
(اخلاقى) و درود خدا بر او، فرمود: نابود شد كسى كه ارزش خود را ندانست.
(اخلاقى، اجتماعى، سياسى) و درود خدا بر او، فرمود: (مردى از امام در خواست اندرز كرد.) از كسانى مباش كه بدون عمل صالح به آخرت اميدوار است، و توبه را با آرزوهاى دراز به تأخير مىاندازد، در دنيا چونان زاهدان، سخن مىگويد، اما در رفتار همانند دنيا پرستان است، اگر نعمتها به او برسد سير نمىشود، و در محروميّت قناعت ندارد، از آنچه به او رسيد شكر گزار نيست، و از آنچه مانده زياده طلب است. ديگران را پرهيز مىدهد اما خود پروا ندارد به فرمانبردارى امر مىكند اما خود فرمان نمىبرد، نيكوكاران را دوست دارد، اما رفتارشان را ندارد گناهكاران را دشمن دارد اما خود يكى از گناهكاران است، و با گناهان فراوان مرگ را دوست نمىدارد، اما در آنچه كه مرگ را ناخوشايند ساخت پافشارى دارد، اگر بيمار شود پشيمان مىشود، و اگر تندرست باشد سرگرم خوشگذرانىهاست در سلامت مغرور و در گرفتارى نا اميد است اگر مصيبتى به او رسد به زارى خدا را مىخواند. اگر به گشايش دست يافت مغرورانه از خدا روى بر مىگرداند، نفس به نيروى گمان ناروا، بر او چيرگى دارد، و او با قدرت يقين بر نفس چيره نمىگردد. براى ديگران كه گناهى كمتر از او دارند نگران، و بيش از آنچه كه عمل كرده اميدوار است. اگر بى نياز گردد مست و مغرور شود، و اگر تهيدست گردد، مأيوس و سست شود. چون كار كند در آن كوتاهى ورزد، و چون چيزى خواهد زياده روى نمايد، چون در برابر شهوت قرار گيرد گناه را بر گزيده، توبه را به تأخير انداز، و چون رنجى به او رسد از راه ملت اسلام دورى گزيند، عبرت آموزى را طرح مىكند امّا خود عبرت نمىگيرد در پند دادن مبالغه مىكند امّا خود پند پذير نمىباشد. سخن بسيار مىگويد، امّا كردار خوب او اندك است براى دنياى زودگذر تلاش و رقابت دارد امّا براى آخرت جاويدان آسان مىگذرد سود را زيان، و زيان را سود مىپندار از مرگ هراسناك است امّا فرصت را از دست مىدهد گناه ديگرى را بزرگ مىشمارد، امّا گناهان بزرگ خود را كوچك مىپندارد، طاعت ديگران را كوچك و طاعت خود را بزرگ مىداند مردم را سرزنش مىكند، امّا خود را نكوهش نكرده با خود رياكارانه بر خورد مىكند خوشگذرانى با سرمايهداران را بيشتر از ياد خدا با مستمندان دوست دارد، به نفع خود بر زيان ديگران حكم مىكند امّا هرگز به نفع ديگران بر زيان خود حكم نخواهد كرد، ديگران را هدايت امّا خود را گمراه مىكند، ديگران از او اطاعت مىكنند، و او مخالفت مىورزد، حق خود را به تمام مىگيرد امّا حق ديگران را به كمال نمىدهد، از غير خدا مىترسد، امّا از پروردگار خود نمىترسد
مىگويم: (اگر در نهج البلاغه جز اين حكمت وجود نداشت، همين يك حكمت براى اندرز دادن كافى بود اين سخن، حكمتى رسا، و عامل بينايى انسان آگاه، و عبرت آموز صاحب انديشه است)
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ص 665
(اخلاقى) و درود خدا بر او، فرمود: هر كس را پايانى است، تلخ يا شيرين.
(اخلاقى) و درود خدا بر او، فرمود: آنچه روى مىآورد، باز مىگردد، و چيزى كه باز گردد گويى هرگز نبوده است
(اخلاقى، سياسى) و درود خدا بر او، فرمود: انسان شكيبا، پيروزى را از دست نمىدهد، هر چند زمان آن طولانى شود.
(اخلاقى، سياسى) و درود خدا بر او، فرمود: آن كس كه از كار مردمى خشنود باشد، چونان كسى است كه همراه آنان بوده و هر كس كه به باطلى روى آورد، دو گناه بر عهده او باشد، گناه كردار باطل، و گناه خشنودى به كار باطل.
(اخلاق اجتماعى) و درود خدا بر او، فرمود: عهد و پيمانها را پاس داريد به خصوص با وفاداران.
(اخلاقى، عبادى، اعتقادى) و درود خدا بر او، فرمود: خداى را اطاعت كنيد كه در نشناختن پروردگار عذرى نداريد.
(اخلاقى، اقتصادى) و درود خدا بر او، فرمود: اگر چشم بينا داشته باشيد، حقيقت را نشانتان دادهاند، اگر هدايت مىطلبيد شما را هدايت كردند، اگر گوش شنوا داريد، حق را به گوشتان خواندند.
(اخلاقى، اجتماعى) و درود خدا بر او، فرمود: برادرت را با احسانى كه در حق او مىكنى سرزنش كن، و شر او را با بخشش باز گردان.
(اخلاق اجتماعى) و درود خدا بر او، فرمود: كسى كه خود را در جايگاه تهمت قرار داد، نبايد جز خود را نكوهش كند
(اخلاقى، سياسى) و درود خدا بر او، فرمود: هر كس قدرت به دست آورد، زورگويى دارد.
(اخلاقى، سياسى، اجتماعى) و درود خدا بر او، فرمود: هر كس خود رأى شد به هلاكت رسيد، و هر كس با ديگران مشورت كرد، در عقلهاى آنان شريك شد.
(اخلاقى، سياسى) و درود خدا بر او، فرمود: آن كس كه راز خود را پنهان دارد، اختيار آن در دست اوست.
(اقتصادى) و درود خدا بر او، فرمود: فقر مرگ بزرگ است
(اخلاقى، سياسى، اجتماعى) و درود خدا بر او، فرمود: رعايت حق كسى كه او حقش را محترم نمىشمارد نوعى بردگى است.
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ص 667
(اخلاقى، اعتقادى) و درود خدا بر او، فرمود: هيچ اطاعتى از مخلوق، در نافرمانى پروردگار
روا نيست.
(اخلاق اجتماعى) و درود خدا بر او، فرمود: مرد را سرزنش نكنند كه چرا حقّش را با تأخير مىگيرد، بلكه سرزنش در آنجاست كه آنچه حقّش نيست بگيرد.
(اخلاقى) و درود خدا بر او، فرمود: خود پسندى مانع فزونى است.
(اخلاقى) و درود خدا بر او، فرمود: آخرت نزديك، و زمان ماندن در دنيا اندك است.
(اخلاقى، اعتقادى) و درود خدا بر او، فرمود: صبحگاهان براى آن كه دو چشم بينا دارد روشن است.
(اخلاقى) و درود خدا بر او، فرمود: ترك گناه آسانتر از در خواست توبه است.
(اخلاقى، اجتماعى) و درود خدا بر او، فرمود: بسا لقمهاى گلوگير كه از لقمههاى فراوانى محروم مىكند.
(اخلاقى، علمى) و درود خدا بر او، فرمود: مردم دشمن چيزهايى هستند كه نمىدانند.
(اخلاقى، اجتماعى) و درود خدا بر او، فرمود: آن كس كه از افكار و آراء گوناگون استقبال كند، صحيح را از خطا خوب شناسد.
(اخلاق سياسى، عقيدتى) و درود خدا بر او، فرمود: آن كس كه دندان خشم در راه خدا بر هم فشارد، بر كشتن باطل گرايان، توانمند گردد.
(اخلاقى، علمى، تربيتى) و درود خدا بر او، فرمود: هنگامى كه از چيزى مىترسى، خود را در آن بيفكن، زيرا گاهى ترسيدن از چيزى، از خود آن سختتر است.
(اخلاقى، مديريّتى) و درود خدا بر او، فرمود: بردبارى و تحمّل سختىها، ابزار رياست است.
(اخلاق اجتماعى) و درود خدا بر او، فرمود: بدكار را با پاداش دادن به نيكوكار آزار ده
(اخلاقى، سياسى، اجتماعى) و درود خدا بر او، فرمود: بدى را از سينه ديگران، با كندن آن از سينه خود، ريشه كن نما
(اخلاقى، اجتماعى) و درود خدا بر او، فرمود: لجاجت تدبير را سست مىكند.
(اخلاقى، اجتماعى) و درود خدا بر او، فرمود: طمع ورزى، بردگى هميشگى است.
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ص 669
(اخلاقى) و درود خدا بر او، فرمود: حاصل كوتاهى، پشيمانى، و حاصل دورانديشى، سلامت است.
(اخلاقى) و درود خدا بر او، فرمود: آنجا كه بايد سخن درست گفت، در خاموشى خيرى نيست، چنانكه در سخن نا آگاهانه نيز خيرى نخواهد بود.
(اخلاقى، سياسى) و درود خدا بر او، فرمود: دو دعوت به اختلاف نرسد جز اين كه يكى باطل باشد
(اعتقادى) و درود خدا بر او، فرمود: از روزى كه حق براى من نمايان شد، هرگز دچار ترديد نشدم
(اخلاقى) و درود خدا بر او، فرمود: هرگز دروغ نگفتم و به من دروغ نگفتند، و هرگز گمراه نشدم، و كسى به وسيله من گمراه نشده است.
(اخلاقى، سياسى) و درود خدا بر او، فرمود: آغاز كننده ستم، در قيامت انگشت به دندان مىگزد.
(اخلاقى) و درود خدا بر او، فرمود: كوچ كردن نزديك است
(اخلاقى، اعتقادى) و درود خدا بر او، فرمود: هر كس كه با حق در آويزد نابود مىگردد.
(اخلاقى) و درود خدا بر او، فرمود: كسى را كه شكيبايى نجات ندهد، بىتابى او را هلاك گرداند.
(اعتقادى، معنوى) و درود خدا بر او، فرمود: شگفتا آيا معيار خلافت، صحابى پيامبر بودن است امّا صحابى بودن و خويشاوندى ملاك نيست.
(از امام شعرى در همين مسئله نقل شد كه به ابا بكر فرمود) اگر ادّعا مىكنى با شوراى مسلمين به خلافت رسيدى، چه شورايى بود كه رأى دهندگان حضور نداشتند و اگر خويشاوندى را حجّت مىآورى، ديگران از تو به پيامبر نزديكتر و سزاوارترند .
(اخلاقى) و درود خدا بر او، فرمود: همانا انسان در دنيا تخته نشان تيرهاى مرگ، و ثروتى است دستخوش تاراج مصيبتها: با هر جرعه نوشيدنى، گلو رفتنى، و در هر لقمهاى، گلوگير شدنى است، و بنده نعمتى به دست نياورد جز آن كه نعمتى از دست بدهد، و روزى به عمرش افزوده نمىگردد جز با كم شدن روزى ديگر پس ما ياران مرگيم، و جانهاى ما هدف نابودىها، پس چگونه به ماندن جاودانه اميدوار باشيم. در حالى كه گذشت شب و روز بنايى را بالا نبرده جز آن كه آن را ويران كرده، و به اطراف پراكند
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ص 671
(اخلاقى، اقتصادى) و درود خدا بر او، فرمود: اى فرزند آدم، آنچه را كه بيش از نياز خود فراهم كنى، براى ديگران اندوختهاى.
(اخلاقى، علمى، تربيتى) و درود خدا بر او، فرمود: دلها را روى آوردن و پشت كردنى است، پس دلها را آنگاه به كار واداريد كه خواهشى دارند و روى آوردنى، زيرا اگر دل را به اجبار به كارى وادارى كور مىگردد.
(اخلاقى، اجتماعى) و درود خدا بر او، فرمود: چون خشم گيرم، كى آن را فرو نشانم در آن زمان كه قدرت انتقام ندارم، كه به من بگويند. «اگر صبر كنى بهتر است» يا آنگاه كه قدرت انتقام دارم كه به من بگويند: «اگر عفو كنى خوب است».
(اخلاقى) و درود خدا بر او، فرمود: (در سر راه از كنار مزبلهاى عبور مىكرد.) اين همان است كه بخيلان به آن بخل مىورزند (و در روايت ديگرى نقل شد كه) اين چيزى است كه ديروز بر سر آن رقابت مىكرديد
(اخلاقى، اقتصادى) و درود خدا بر او، فرمود: مالى كه نابودى آن تو را پند مىدهد، از دست نرفته است.
(اخلاقى، علمى) و درود خدا بر او، فرمود: اين دلها همانند تنها خسته مىشوند، براى نشاط آن به سخنان تازه حكيمانه روى بياوريد.
(اعتقادى، سياسى) و درود خدا بر او، فرمود: (وقتى شنيد كه خوارج مىگويند، حكومت فقط از آن خداست.) سخن حقّى است كه از آن اراده باطل دارند.
(اخلاقى، اجتماعى) و درود خدا بر او، فرمود: (در تعريف جمع اوباش، فرمود) آنان چون گرد هم آيند پيروز شوند، و چون پراكنده شوند شناخته نگردند . (و گفته شد كه امام فرمود) آنان چون گرد هم آيند زيان رسانند، و چون پراكنده شوند سود دهند. (از امام پرسيدند: چون اوباش گرد هم آيند زيان رسانند را دانستيم، امّا چه سودى در پراكندگى آنان است، فرمود) صاحبان كسب و كار، و پيشه وران به كارهاى خود باز مىگردند، و مردم از تلاش آنان سود برند، بنّا به ساختن ساختمان، و بافنده به كارگاه بافندگى، و نانوا به نانوايى روى مىآورد.
(اخلاقى، اجتماعى) و درود خدا بر او، فرمود: (جنايتكارى را حضور امام آوردند، كه جمعى اوباش همراه او بودند.) مبارك مباد، چهرههايى كه جز به هنگام زشتىها ديده نمىشوند.
(اعتقادى، معنوى) و درود خدا بر او، فرمود: با هر انسانى دو فرشته است كه او را حفظ مىكنند، و چون تقدير الهى فرا رسد، تنهايش مىگذارند، كه همانا زمان عمر انسان، سپرى نگهدارنده است.
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ص 673
(سياسى) و درود خدا بر او، فرمود: (طلحه و زبير خدمت امام آمدند و گفتند با تو بيعت كرديم كه ما در حكومت شريك تو باشيم، فرمود) نه هرگز بلكه شما در نيرو بخشيدن، و يارى خواستن شركت داريد، و دو ياوريد به هنگام ناتوانى و درماندگى در سختىها.
(اخلاقى) و درود خدا بر او، فرمود: اى مردم از خدايى بترسيد كه اگر سخنى گوييد مىشنود، و اگر پنهان داريد مىداند، و براى مرگى آماده باشيد، كه اگر از آن فرار كنيد شما را مىيابد، و اگر بر جاى خود بمانيد شما را مىگيرد، و اگر فراموشش كنيد شما را از ياد نبرد.
(اخلاقى، اجتماعى) و درود خدا بر او، فرمود: ناسپاسى مردم تو را از كار نيكو باز ندارد، زيرا هستند كسانى، بى آن كه از تو سودى برند تو را مىستايند، چه بسا ستايش اندك آنان براى تو، سودمندتر از ناسپاسى ناسپاسان باشد. (و خداوند نيكوكاران را دوست دارد)
(علمى) و درود خدا بر او، فرمود: هر ظرفى با ريختن چيزى در آن پر مىشود جز ظرف دانش كه هر چه در آن جاى دهى، وسعتش بيشتر مىشود.
(اخلاقى، اجتماعى) و درود خدا بر او، فرمود: نخستين پاداش بردبار از بردبارىاش آن كه مردم در برابر نادان، پشتيبان او خواهند بود.
(اخلاقى، اجتماعى) و درود خدا بر او، فرمود: اگر بردبار نيستى، خود را به بردبارى بنماى، زيرا اندك است كسى كه خود را همانند مردمى كند و از جمله آنان به حساب نيايد.
(اخلاقى، تربيتى) و درود خدا بر او، فرمود: كسى كه از خود حساب كشد، سود مىبرد، و آن كه از خود غفلت كند زيان مىبيند، و كسى كه از خدا بترسد ايمن باشد، و كسى كه عبرت آموزد آگاهى يابد، و آن كه آگاهى يابد مىفهمد، و آن كه بفهمد دانش آموخته است
(اعتقادى، سياسى) و درود خدا بر او، فرمود: دنيا پس از سركشى، به ما روى مىكند، چونان شتر مادّه بد خو كه به بچه خود مهربان گردد. (سپس اين آيه را خواند) «و اراده كرديم كه بر مستضعفين زمين، منّت گذارده آنان را امامان و وارثان حكومتها گردانيم»
(اخلاقى، تربيتى) و درود خدا بر او، فرمود: از خدا بترسيد، ترسيدن انسان وارستهاى كه دامن به كمر زده و خود را آماده كرده، و در بهره بردن از فرصتها كوشيده،
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ص 675
و هراسان در اطاعت خدا تلاش كرده، و در دنياى زودگذر، و پايان زندگى و عاقبت كار، بدرستى انديشيده است
(اخلاقى، اجتماعى، اقتصادى) و درود خدا بر او، فرمود: بخشندگى، نگاهدارنده آبروست، و شكيبايى دهان بن بىخردان، و عفو زكات پيروزى، و دورى كردن، كيفر خيانتكار، و مشورت چشم هدايت است. و آن كس كه با رأى خود احساس بىنيازى كند به كام خطرها افتد، شكيبايى با مصيبتهاى شب و روز پيكار كند، و بىتابى، زمان را در نابودى انسان يارى دهد، و برترين بىنيازى ترك آرزوهاست، و چه بسا عقل كه اسير فرمانروايى هوس است، حفظ و به كار گيرى تجربه رمز پيروزى است، و دوستى نوعى خويشاوندى به دست آمده است، و به آن كس كه به ستوه آمده و توان تحمّل ندارد اعتماد نكن.
(اخلاقى) و درود خدا بر او، فرمود: خودپسندى يكى از حسودان عقل است.
(اخلاقى، تربيتى) و درود خدا بر او، فرمود: چشم از سختى خوار و خاشاك و رنجها فرو بند تا همواره خشنود باشى.
(اخلاقى، علمى) و درود خدا بر او، فرمود: كسى كه درخت شخصيّت او نرم و بىعيب باشد، شاخ و برگش فراوان است.
(اخلاقى، سياسى) و درود خدا بر او، فرمود: اختلاف نابود كننده انديشه است.
(اخلاقى، سياسى) و درود خدا بر او، فرمود: كسى كه به نوايى رسيد تجاوزكار شد.
(اخلاقى، علمى) و درود خدا بر او، فرمود: در دگرگونى روزگار، گوهر شخصيّت مردان شناخته مىشود .
(اخلاقى، اجتماعى) و درود خدا بر او، فرمود: حسادت بر دوست، از آفات دوستى است.
(اخلاقى) و درود خدا بر او، فرمود: قربانگاه انديشهها، زير برق آرزوهاست.
(اخلاقى، قضايى) و درود خدا بر او، فرمود: داورى با گمان بر افراد مورد اطمينان، دور از عدالت است.
(اخلاقى، سياسى) و درود خدا بر او، فرمود: بدترين توشه براى قيامت، ستم بر بندگان است.
(اخلاقى، اجتماعى)
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ص 677
و درود خدا بر او، فرمود: خود را به بىخبرى نماياندن از بهترين كارهاى بزرگواران است.
(اخلاقى، اجتماعى) و درود خدا بر او، فرمود: آن كس كه لباس حياء بپوشد، كسى عيب او را نبيند.
(اخلاقى، اجتماعى) و درود خدا بر او، فرمود: با سكوت بسيار، وقار انسان بيشتر شود، و با انصاف بودن، دوستان را فراوان كند، و با بخشش، قدر و منزلت انسان بالا رود، و با فروتنى، نعمت كامل شود، و با پرداخت هزينهها، بزرگى و سرورى ثابت گردد، و روش عادلانه، مخالفان را درهم شكند، و با شكيبايى در برابر بىخرد، ياران انسان زياد گردند.
(اخلاقى، بهداشتى) و درود خدا بر او، فرمود: شگفتا كه حسودان از سلامتى خود غافل ماندهاند
(اخلاقى، اجتماعى) و درود خدا بر او، فرمود: طمعكارى همواره زبون و خوار است.
(اعتقادى، معنوى) و درود خدا بر او، فرمود: (از ايمان پرسيدند). ايمان، بر شناخت با قلب، اقرار با زبان، و عمل با اعضاء و جوارح استوار است.
(اخلاقى، اجتماعى) و درود خدا بر او، فرمود: كسى كه از دنيا اندوهناك مىباشد، از قضاء الهى خشمناك است، و آن كس كه از مصيبت وارد شده شكوه كند از خدا شكايت كرده، و كسى كه نزد توانگرى رفته و به خاطر سرمايهاش برابر او فروتنى كند، دو سوّم دين خود را از دست داده است و آن كس كه قرآن بخواند و وارد آتش جهنّم شود حتما از كسانى است كه آيات الهى را بازيچه قرار داده است، و آن كس كه قلب او با دنيا پرستى پيوند خورد، همواره جانش گرفتار سه مشكل است، اندوهى رها نشدنى، حرصى جدا نشدنى، و آرزويى نايافتنى.
(اخلاقى، اقتصادى) و درود خدا بر او، فرمود: آدمى را قناعت براى دولتمندى، و خوش خلقى براى فراوانى نعمتها كافى است. (از امام سؤال شد تفسير آيه، فَلَنُحْيِيَنَّهُ حَياةً طَيِّبَةً چيست فرمود) آن زندگى با قناعت است .
(اقتصادى) و درود خدا بر او، فرمود: با آن كس كه روزى به او روى آورده شراكت كنيد، كه او توانگرى را
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ص 679
سزاوارتر، و روى آمدن روزگار خوش را شايستهتر است.
(اخلاقى، اقتصادى) و درود خدا بر او، فرمود: در تفسير آيه 90 سوره نحل «خدا به عدل و احسان فرمان مىدهد» فرمود) عدل، همان انصاف، و احسان، همان بخشش است.
(اخلاقى، اقتصادى) و درود خدا بر او، فرمود: آن كس كه با دست كوتاه ببخشد، از دستى بلند پاداش گيرد.
مىگويم: (معنى سخن اين است كه آنچه انسان از اموال خود در راه خير و نيكى انفاق مىكند، هر چند كم باشد، خداوند پاداش او را بسيار مىدهد، و منظور از «دو دست» در اينجا دو نعمت است، كه امام عليه السّلام بين نعمت پروردگار، و نعمت از ناحيه انسان، را با كوتاهى و بلندى فرق گذاشته است كه نعمت و بخشش از ناحيه بنده را كوتاه، و از ناحيه خداوند را بلند قرار داده است، بدان جهت كه نعمت خدا هميشگى و چند برابر نعمت مخلوق است، چرا كه نعمت خداوند اصل و اساس تمام نعمتها است، بنا بر اين تمام نعمتها به نعمتهاى خدا باز مىگردد، و از آن سرچشمه مىگيرد).
(اخلاق اجتماعى، سياسى) و درود خدا بر او، فرمود: (به فرزندش امام مجتبى عليه السّلام فرمود) كسى را به پيكار دعوت نكن، اما اگر تو را به نبرد خواندند بپذير، زيرا آغازگر پيكار تجاوزكار، و تجاوزكار شكست خورده است.
(اخلاقى، علمى) و درود خدا بر او، فرمود: برخى از نيكوترين خلق و خوى زنان، زشتترين اخلاق مردان است، مانند، تكبّر، ترس، بخل، هر گاه زنى متكبّر باشد، بيگانه را به حريم خود راه نمىدهد، و اگر بخيل باشد اموال خود و شوهرش را حفظ مىكند، و چون ترسان باشد از هر چيزى كه به آبروى او زيان رساند فاصله مىگيرد.
(اخلاقى) و درود خدا بر او، فرمود: (به امام گفتند، عاقل را به ما بشناسان، پاسخ داد:) خردمند آن است كه هر چيزى را در جاى خود مىنهد. (گفتند پس جاهل را تعريف كن فرمود) با معرّفى خردمند، جاهل را نيز شناساندم.
(يعنى جاهل كسى كه هر چيزى را در جاى خود نمىگذارد، بنا بر اين با ترك معرّفى مجدّد، جاهل را شناساند)
(اخلاقى، اعتقادى) و درود خدا بر او، فرمود: به خدا سوگند اين دنياى شما كه به انواع حرام آلوده است، در ديده من از استخوان خوكى كه در دست بيمارى جذامى باشد، پستتر است
(عبادى، معنوى) و درود خدا بر او، فرمود: گروهى خدا را به اميد بخشش پرستش كردند، كه اين پرستش بازرگانان است، و گروهى او را از روى ترس عبادت كردند كه اين عبادت بردگان است، و گروهى خدا را از روى سپاسگزارى پرستيدند و اين پرستش آزادگان است.
(اخلاقى، اجتماعى) و درود خدا بر او، فرمود: زن و زندگى، همهاش زحمت و دردسر است و زحمت بارتر اينكه چارهاى جز بودن با او نيست .
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ ص 681
(اخلاقى، اجتماعى) و درود خدا بر او، فرمود: هر كس تن به سستى دهد، حقوق را پايمال كند، و هر كس سخن چين را پيروى كند دوستى را به نابودى كشاند.
(اقتصادى، سياسى) و درود خدا بر او، فرمود: سنگ غصبى در بناى خانه، مايه ويران شدن آن است.
(اين سخن از رسول خدا نقل شده است، و اينكه سخن پيامبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم و على عليه السّلام شبيه يكديگرند جاى شگفتى نيست براى اينكه هر دو از يك جا سر چشمه گرفته و در دو ظرف ريخته شده است).
(سياسى) و درود خدا بر او، فرمود: روزى كه ستمديده از ستمكار انتقام كشد، سختتر از روزى است كه ستمكار بر او ستم روا مىداشت.
(اخلاقى، اعتقادى) و درود خدا بر او، فرمود: از خدا بترس هر چند اندك، و ميان خود و خدا پردهاى قرار ده هر چند نازك
(علمى) و درود خدا بر او، فرمود: هرگاه پاسخها همانند و زياد شد، پاسخ درست پنهان گردد.
(اعتقادى، اجتماعى) و درود خدا بر او، فرمود: خدا را در هر نعمتى حقّى است، هر كس آن را بپردازد، فزونى يابد، و آن كس كه نپردازد و كوتاهى كند، در خطر نابودى قرار گيرد.
(اخلاقى، علمى) و درود خدا بر او، فرمود: هنگامى كه توانايى فزونى يابد، شهوت كاستى گيرد.
(معنوى) و درود خدا بر او، فرمود: از فرار نعمتها بپرهيزيد، زيرا هر گريختهاى باز نمىگردد.
(اقتصادى، اجتماعى) و درود خدا بر او، فرمود: بخشش بيش از خويشاوندى محبّت آورد.
(اخلاق اجتماعى) و درود خدا بر او، فرمود: چون كسى به تو گمان نيك برد، خوشبينى او را تصديق كن.
(اخلاقى، تربيتى) و درود خدا بر او، فرمود: بهترين كارها آن است كه با ناخشنودى در انجام آن بكوشى.
(اعتقادى) و درود خدا بر او، فرمود: خدا را از سست شدن ارادههاى قوى، گشوده شدن گرههاى دشوار، و درهم شكسته شدن تصميمها، شناختم .
(اخلاقى، اعتقادى) و درود خدا بر او، فرمود: تلخكامى دنيا، شيرينى آخرت، و شيرينى دنياى حرام، تلخى آخرت است.
(اخلاقى، اجتماعى، اعتقادى)
| قبل | فهرست | بعد |